Luisterrijk
Nadere informatie: Tom Weel (06-30505022)
De lezingen worden gehouden op zaterdagmiddag 15:00–16:00
in de Muziekbank.
De toegang is vrij.
Koffie en thee is gratis (een vrije gift wordt gewaardeerd).
Verwacht:
| 18-01-2025 | Roel van Asselt | Geschiedenis van de jazz (1925 |
| tot 1980) | ||
| 22-02-2025 | Jan Bijkerk | Pierre Boulez |
| 15-03-2025 | Dick Buld | Johann Sebastian Bach, zijn leven |
| en werk | ||
| 22-03-2025 | Hans ten Brummelhuis | Spencer Davis Group en Moody Blues |
| 19-04-2025 | Hans van den Berg | Samples in de hiphop | 17-05-2025 | Cor Langen | Souljazz |
| 21-06-2025 | Herman Lansink Rotgerink | Santana |
Geschiedenis van de jazz (tot 1925)
Roel van Asselt
In deze lezing wordt het ontstaan van de jazz toegelicht aan de hand van historisch geluid- en beeldmateriaal. Het gaat in dit deel om de periode van ca. 1850 tot 1925.
Hoe de veelzijdige muziekvorm die wij nu jazz noemen is ontstaan is niet precies aan te geven. Uit de begintijd bestaan er, tot 1917, geen geluidsopnames of partituren. Wel weten we dat de Spiritual, de Gospel, de Blues, de Ragtime en de Brass-muziek de fundamenten van traditionele en moderne jazz zijn. We laten zien wanneer de muzikale revolutie van de jazz kan zijn begonnen, waar en waarom dat kon gebeuren, en om welke pioniers het gaat. Daarmee is de oorsprong van de jazz toch redelijk in te schatten en in beeld te brengen.
Roel van Asselt is oud-lector van Saxion Hogescholen in Enschede en Deventer. Hij is nog steeds actief jazz-amateur en tot voor kort speelde hij in de Cotton Town Jazzband.
Eerder in Luisterrijk:
(zie ook Luisterrijk online: tijdens de lockdown zijn lezingen op de website gezet)
Werk en leven van Johann Sebastian Bach
Dick Buld
Voor veel mensen is de naam Johann Sebastian Bach niet onbekend. Hij wordt vaak beschouwd als de grootste componist van klassieke muziek.
Velen kennen ook zijn meest bekende werken, zoals de Passionen, die elk jaar op veel plaatsen in ons land wordt uitgevoerd.
Deze lezing heeft als opzet iets meer te laten horen over hem als mens, echtgenoot, vader, leraar en componist.
Uiteraard komt de muziek zelf door middel van videoregistraties ook ruimschoots aan bod.
Modest Moesorgski
Ed Tervooren
Moesorgski was de meest originele en vooruitstrevende componist van het 19e-eeuwse Rusland. Hij was geboren als de zoon van een verarmd grootgrondbezitter en werd aanvankelijk opgeleid als officier. Zijn pianocomposities werden later door anderen (Maurice Ravel en Nikolaj Rimski-Korsakov) georkestreerd. Velen zullen zijn populaire suite Schilderijen van een tentoonstelling of kortweg Schilderijententoonstelling kennen en wel eens hebben gehoord van zijn verpletterende opera Boris Godoenov. Maar er valt nog veel meer over hem te vertellen.
De Stones… een leven lang verliefd
Arnoud Groen
Picture this: je bent 15 jaar en gaat na schooltijd mee met een vriendje van de Prins Bernardschool. Zullen we een potje basketballen op het plein van de Kohnstammschool of bij jou thuis plaatjes draaien? Het werd plaatjes draaien. Gert-Jan zette een lp op die hij (uiteraard!) had geleend van de bibliotheek.
Wat overkwam mij hier? De eerste akkoorden van Little Red Rooster rolden door zijn slaapkamertje van twee bij drie. Dat was even andere koek dan de psalmen en gezangen uit het liedboek der kerken. Mij wereld werd in één klap dieper, kleurrijker en intenser.
Die verliefdheid is nooit meer overgegaan. Honderden singeltjes, reguliere lp's en een trits aan bootlegs brachten en brengen mij nog steeds ontelbare uren aan luisterplezier. De Stones zijn forever, of, zoals Keith Richards het zelf ooit zei: Till I roll over dead.
Graag neem ik u mee in die walk of life in mijn verhaaltje voor u en naast mijn praatje hoort u uiteraard menig plaatje en ziet u menig plaatje.
Verwacht u diepgang? Niet doen hoor. Immers: It’s only Rock and Roll (but I like it).
Arnoud Groen is trainer/coach, broer, oom, neef, zoon, maar vooral Stones-fan voor het leven
25 mei 2024: Het ‘nationalisme’ in de klassieke muziek van de 19e eeuw
Walter Fennis
Het begrip ‘nationalisme’ heeft sinds 1933 met de opkomst van nationaalsocialisme in Duitsland een bedenkelijke bijklank gekregen, terwijl de oorspronkelijke betekenis van het woord de ontwikkeling betreft van het opkomend politieke en culturele zelfbewustzijn van veel afzonderlijke Europese landen na het Napoleontische tijdperk (1799–1815).
Standbeeld van Smetana naast de Moldau
Het land-eigene is in veel composities ook te herkennen aan de nationale onderwerpen als natuur, rivieren (de Moldau), landleven en dansen.
En het is niet teveel gezegd wanneer we beweren, dat de muziek in de 19e eeuw in veel gevallen medebepalend is geweest, en ook geleid heeft tot bevrijding van vroegere politieke overheersing en de daaropvolgende staatsvorming.
20 april 2024: De Beatles in het Nederlands
Tom Weel
In 1964 deden de Beatles ook Nederland aan voor een tweetal concerten in het Noord-Hollandse veilingdorp Blokker, een TV-optreden en een boottocht door de Amsterdamse grachten.
Menig beroemde of juist minder bekende artiest of band wilde ook wel een graantje meepikken van de Beatlesgekte, door zich vol overgave te storten op het repertoire van de Beatles. Hetzij in het Engels, dan wel vertaald in het Nederlands of met liedjes, gerelateerd aan (één van) de Beatles.
Zo werden er in Nederland tot op de dag van vandaag, uiteenlopende versies van Beatlesnummers op de plaat gezet. Van letterlijke, een-op-een vertalingen en hertalingen met een andere thematiek tot niet zingbare versies en in diverse dialecten.
Tijdens deze lezing over deze later zo genoemde ‘Kievers’ komen uiteraard veel van deze uitvoeringen voorbij en wordt het geheel afgesloten met een Yeah Yeah Yeah Beatlesquiz.
Tom Weel is muziekliefhebber en verzamelaar van Beatles covers in allerlei muziekstijlen
16 maart 2024:
Henry Threadgill, componist en multi-instrumentalist
Theo de Bruijn
In februari 2024 wordt hij 80; een van de meest authentieke figuren in de jazz. De composities van Threadgill verplaatsen je in een atmosfeer die volstrekt uniek is en niet lijkt op de muziek van welke andere jazzmuzikant ook. Zijn inspiratiebronnen zijn eerder componisten uit de moderne gecomponeerde muziek dan uit de jazz. Ook vroege jazz is duidelijk traceerbaar. Zijn geluid wordt omschreven als rauw én lyrisch. Maar behalve een opvallende instrumentalist is Threadgill bovenal componist. Zijn gevoel voor klankkleuren en structuur uiten zich ook in de samenstelling van zijn bands. Daarin spelen bijvoorbeeld naast de conventionele bas en drum ook vaak cello’s, een hoorn, en tuba’s mee.
In 2016 ontving hij de Pulitzer Prize for Music, als derde jazzmuzikant ooit (naast eerder Wynton Marsalis en Ornette Coleman). Dat tekent de grootsheid van Henry Threadgill. Wellicht niet de meest bekende naam in de jazz maar de hoogste tijd om daar verandering in te brengen!
17 februari 2024:
Het Nederlandse orgel, van wonderkind tot zorgenkind
Gijs van Schoonhoven
Toen een bevriend echtpaar een aantal jaren geleden 50 jaar getrouwd was, werd ik gevraagd om een “stomme” film te begeleiden op het orgel van de Grote Kerk in Enschede. Na afloop kwam een oudere dame naar me toe en zei, dat het de eerste keer in haar leven was geweest dat ze orgelgeluiden had gehoord zonder honger te krijgen. Mijn verbaasde blik ziend, legde ze het uit. De dame, degelijk rooms-katholiek opgevoed, moest op de lagere school verplicht een aantal keren per week nuchter naar de ochtendmis. Zodra ze het geluid van het orgel hoorde, werd haar hongergevoel sterker. Dit is één van de vele voorbeelden van (vaak negatieve) herinneringen of associaties met het orgel. Ik denk dat er geen instrument is dat zo veel en vaak wordt verbonden met herinneringen. Mijn lezing gaat natuurlijk over de beelden, die het instrument oproept, maar ook de veelsoortigheid en kleurrijkheid van het instrument orgel. Sterker nog, men moet bijna beweren dat HET orgel niet bestaat. Een voorbeeld. In Atlantic City (U.S.) staat een orgel met 33114 pijpen. Maar er zijn ook orgels met 12 pijpen. Dit gaat over aantallen. Maar er is veel meer te zeggen. Over materiaal, orgelkas en orgelkast, vormen van pijpen, manieren van toonproductie, omvang van de toetsenborden , toonhoogte, stemmingen etc. Dit alles onder het motto van César Franck, organist van de St. Clotilde in Parijs: L’orgue c’est mon orchestre.
20 januari 2024: Bob Dylan
Frans Assink
Frans Assink vertelt over Bob Dylan en vooral wat Dylan voor hem heeft betekend. Het verhaal begint bij een zoekende tiener en eindigt met een 60-plusser die het liefst liedjes van Dylan zingt en speelt. Uiteraard is er aandacht voor de tijden tussen die twee mijlpalen. Zijn verhaal wordt door hemzelf begeleid met voor hem aansprekende Dylan songs omdat muziek misschien wel de krachtigste vorm van storytelling is.
Vanaf de midden jaren ‘70 is Frans fan van Bob Dylan. Hoewel hij te jong is om de akoestische begintijd van Bob Dylan bewust meegemaakt te hebben, maakt deze periode toch de meeste indruk op hem.
Een middag met momenten van herkenning en verrassende eye-openers.
16 december 2023: Het jaar 1923
Ed Tervooren
Zelfportret Arnold Schönberg, 1923
In het jaar 1923 werd niet alleen de atonaliteit geboren – Arnold Schönberg voltooide zijn eerst dodekafonische compositie, Fünf Klavierstücke, op. 23 – maar in hetzelfde jaar beleefde een indrukwekkende reeks nog volop tonale composities hun première, meesterwerken van Honegger, Milhaud, Poulenc, Stravinsky, Bartók en Kodály.
Al deze werken zullen aan u worden voorgesteld en toegelicht. En natuurlijk kunt u de werken na afloop lenen, om ze thuis op uw gemak en in z'n geheel te beluisteren.
18 november 2023: The Beach Boys
Hans ten Brummelhuis
Deze lezing geeft een muzikaal overzicht van de legendarische Amerikaanse groep die met name in 1966 een enorme impact had op de popmuziek: In dat jaar verscheen het studioalbum Pet Sounds en ook het nummer Good Vibrations.
Het maken van Pet Sounds vergde tien maanden en kostte zeventigduizend dollar, waarmee het destijds een van de duurste albums ooit was. Het album werd geproduceerd door Brian Wilson, die ook twaalf van de dertien nummers componeerde. Een krachtige stimulans ging daarbij uit van The Beatles, voor wie Wilson grote bewondering koesterde
De Beach Boys zijn samen met de Engelse Ivy League een enorme inspiratiebron geweest voor de Enschedese Buffoons.
21 oktober 2023: Muziek bij ceremonie en ritueel
Jan Bijkerk
Wat is de betekenis van muziek bij ceremonies en rituelen? Ceremonies spelen een rol tijdens een plechtigheid rond belangrijke gebeurtenissen. Een ritueel is ceremonie die volgens een vast patroon verloopt. Rituelen zijn vaste gewoontes, zoals een moment van stilte voor het eten, een blokje omlopen voor het slapen of een kaarsje aansteken voor iemand.
Op de afbeelding een ceremonie van de boerendansers in Ootmarsum, met muziek!
16 september 2023: George Gershwin
Cor Langen
Luisterrijk is een podium voor mensen met een brede muzieksmaak. Wij verzorgen lezingen op het gebied van de klassieke muziek, popmuziek, jazz, blues en wereldmuziek. Het bijzondere van Gershwin (1898 – 1937) is nu dat hij een synthese tot stand brengt tussen deze muzieksoorten. Hij is dan ook een van de grootste Amerikaanse componisten. Hij inspireert de componisten Stravinsky, Ravel en Honegger maar is tegelijk hofleverancier van vele jazzcomposities. De lezing begint met opnames van Gershwin zelf achter de piano met een deel van zijn ‘Rhapsody in Blue’. Daarna hoor je overbekende composities zoals ‘Summertime’, ‘The man I love’, ‘But not for me’ en ‘My man's gone now’, uitgevoerd door een variëteit aan muzikanten. Cor Langen vertelt over de man, maar het accent ligt natuurlijk op de muziek.
6 mei 2023: Mali in de 14e eeuw en de muziek die daaruit voortkwam
Rob Lokin
Hawa Kassé Mady Diabaté tijdens het Afrika Festival 2017
Rob Lokin neemt u mee met beelden, geluidsfragmenten en verhalen naar die tijd, eeuwen geleden en ook naar het huidige Mali waar hij vele malen heeft gereisd. Tijdens zijn laatste reis naar Mali in 2017 bezoekt hij het ‘Festival sur le Niger’ in Segou en ook het dorp Kela, dicht bij de grens met Guinée, waar veel muzikanten wonen. Hij ontmoet vele oude bekenden die ooit in Hertme hebben gespeeld.
Rob Lokin heeft van 1976 tot 1980 als tropenarts in Afrika gewerkt, heeft er veel gereisd en is sinds 1991 programmeur van het Afrika Festival in Hertme
15 april 2023: Vrouwen in de jazz
Theo de Bruijn
Mary Halvorson
Theo de Bruijn is jazzliefhebber, bestuurskundige en lector bij de Saxion Hogeschool
18 maart 2023: De Mattheuspassie door de eeuwen heen
Klaas Sikkel
Nergens ter wereld is de traditie zo sterk als in Nederland: in de weken voor Pasen wordt overal in het land de Mattheuspassie van Johann Sebastian Bach uitgevoerd.
Klaas Sikkel vertelt over de ontstaansgeschiedenis van het stuk en laat zien hoe deze traditie zich heeft ontwikkeld. Aan de hand van muziek-fragmenten wordt duidelijk dat de uitvoerings-praktijk zich telkens heeft aangepast aan de muzikale ontwikkelingen.
De lezing richt zich op een breed publiek, maar ook voor doorgewinterde Mattheusgangers is er zeker wat nieuws te ontdekken.
Tekst met links naar muziek
18 februari 2023: Opera in vogelvlucht
Walter Fennis
Tijdens de cultuurperiode die Renaissance wordt genoemd (1300–1600) had men grote bewondering voor de kunst en cultuur uit de Klassieke Oudheid. Vanuit deze bewondering kwamen rond 1580 in Florence muziek-wetenschappers bij elkaar om het Griekse drama opnieuw vorm te geven en zo ontstond het ‘dramma in musica’, het basisconcept van waaruit het latere genre opera zich heeft ontwikkeld. In feite was het een toneelvorm waarbij aanvankelijk alleen de belangrijkste teksten werden gezongen en door een klein muziekensemble werd begeleid.
Begrijpelijk dus dat de eerste ‘opera’s’ mythologische onderwerpen hadden, zoals Orfeo ed Euridice. Later kregen opera’s thema’s vanuit de wereldliteratuur (toneelstukken en romans) of refereerden de thema’s aan belangwekkende gebeurtenissen of personages uit de geschiedenis.
Opera is totaal-theater waarbij alles wat oog en oor kan behagen aan bod komt: niet alleen muziek, maar ook ballet, techniek, decorbouw, kostuum etc. om in samenhang het drama uitvergroot over het voetlicht te brengen.
Juist omdat elk land zijn eigen culturele uitdrukkingen kent heeft het genre opera zich met verschillende kenmerken ontwikkeld.
Met korte toelichtingen zullen we op 18 februari kijken en luisteren naar operafragmenten om zo een algemene indruk te krijgen van dit boeiende muziekgenre.
21 januari 2023: John Mayall
Hans ten Brummelhuis
John Mayall is sinds de jaren zestig een legendarische naam binnen de ‘blanke blues’. In 1963 komt hij dankzij Alexis Korner in de Londense blue scene terecht. Hier start zijn carrière met de productie van een aantal roemrijke lp’s. Hij heeft een goede neus voor het aantrekken van topmusici. Een hoogtepunt is de lp: ‘John Mayall with Eric Clapton’, uitgebracht in de zomer van 1966. Van zijn bijzondere concerten vonden er een aantal in Twente plaats. Het zou zo maar kunnen dat hij volgend jaar op 29 november de 90 jaar passeert.
17 december 2022: De kracht van Pop
Didier Leclaire
Popmuziek wordt door liefhebbers van klassieke muziek en jazz soms gezien als eenvoudige muziek. Die vermeend eenvoudige muziek is echter wel een zeer populaire tak van muziek, die mensen even goed diep kan ontroeren. In ‘De Kracht Van Pop’ laat Didier Leclaire ons zien hoe deze vermeende eenvoud ontstaat en waarom de popcomponisten, songwriters, de keuzes maken die ze maken. Kom gerust langs en laat uw begrip van en waardering voor popmuziek verdiepen.
Didier Leclaire is een muzikant en muziekdocent: gitaar is zijn hoofdinstrument, hij produceert in opdracht, en geeft les op ArtEZ Conservatorium.
19 november 2022: Muziek en notenschrift
Ed Tervooren
Zo'n duizend jaar geleden werd door de Italiaanse monnik Guido van Arezze de kiem gelegd van het notenschrift zoals wij dat kennen. De Europese muziekgeschiedenis heeft zich sindsdien enorm ontwikkeld maar zich daardoor steeds verder verwijderd van de manier waarop in andere culturele omgevingen muziek werd – en nog wordt – gecreëerd, uitgevoerd en bewaard. Die tweedeling heeft wereldwijd ingrijpende gevolgen gehad voor het muziekleven in de afgelopen eeuwen en vormt het onderwerp van de lezing; natuurlijk met veel geluidsvoorbeelden.
15 oktober 2022: Jazz en cinema
Cor langen
Grote kans dat je bij het zien van een film niet zo op de muziek let. Wist je bijvoorbeeld dat de muziek bij Rosemary's Baby (Polanski) werd geschreven door een beroemde Poolse jazzpianist en componist? Beeld en geluid vormen meestal een passend geheel. De muziek hoor je doorgaans meer op de achtergrond. Vandaar dat ik vanmiddag de muziek van een CD heb toegevoegd aan de filmfragmenten, op de voorgrond dus. Zo kun je van beeld en geluid genieten.
De filmfragmenten zijn vrij willekeurig geselecteerd. Soms ging het meer om de muziek (bij Les Staces a Sophie en Les Tricheurs) en soms om de beelden (Temoins dans la ville en Alfie). Vaak zijn het korte scenes of trailers, soms uitgebreide scenes zoals bij de film Knife in the water. Hopelijk wordt duidelijk dat de combinatie jazz en cinema verassende resultaten kan opleveren.
17 september 2022: Muziek en mystiek
Jan Bijkerk
Het onderwerp van de eerste lezing na de vakantie is Muziek en mystiek. In deze lezing zal Jan Bijkerk allereerst stilstaan bij het begrip mystiek. Daarna zal hij langs verschillende invalshoeken toelichten hoe mystiek ‘bedreven’ kan worden en welke rol muziek daarin kan spelen. Hierbij zullen verschillende muzieksoorten de revue passeren: zowel ‘oude’ muziek, klassieke muziek, exotische muziek als moderne muziek. Zoals gewoonlijk wordt de lezing gelardeerd met luistervoorbeelden.
21 mei 2022: van Ghana naar Nigeria; Highlife, Voudou en meer
Rob Lokin
Overal in de wereld is er een ontwikkeling geweest van volksmuziek naar moderne populaire muziek. Zuid- en Midden-Amerika liep hierin voorop, Afrika was er laat mee.
In Afrika hebben zich vele muziekstijlen ontwikkeld. De muziek die zich in Zuid- en Midden-Amerika ontwikkeld had, heeft hierbij een grote rol gespeeld. De belangrijkste zijn Rumba in de beide Congo's, Highlife in de voormalig Britse koloniën zoals Ghana en Nigeria en de Mandingo-muziek die voortkomt uit de muziek van het oude Mali-rijk in de 13e eeuw.
In deze lezing concentreer ik me op de landen Ghana en Nigeria en de twee kleine landen die daar tussen liggen, Benin en Togo. Highlife zal dus aandacht krijgen, maar ook andere stijlen, zoals de muziek van de Fra Fra uit Noord-Oost Ghana, Juju en Apala uit Nigeria. In Benin en Togo speelt het Voudou-geloof een grote rol. De ritmes van de Voudou-goden zijn in de populaire muziek beland in stijlen als Agbadja en Afro-Funk.
Rob Lokin heeft van 1976–1980 als tropenarts in Afrika gewerkt, heeft er veel gereisd en is sinds 1991 programmeur van het Afrika Festival in Hertme.
30 april 2022: Misha Mengelberg
Theo de Bruijn
Een van de grootste Nederlandse componisten / pianisten is Misha Mengelberg. Vaak onderschat, maar de Nederlandse jazz had er zonder hem heel anders uitgezien. Vrolijk, lichtvoetig, raadselachtig, lui, charismatisch. Zo werd hij omschreven in de krant bij zijn overlijden. Zijn composities lijken van toevalligheidjes aan elkaar te hangen maar zijn stukken combineren free jazz met elementen uit de geïmproviseerde muziek en klassieke muziek en zijn zeker mede geïnspireerd door Duke Ellington. Als jazzpianist grijpt hij terug op zijn vroege idolen Thelonious Monk en Herbie Nichols.
In deze aflevering van Luisterrijk, horen we zijn stukken, uitgevoerd door hemzelf maar ook door anderen. En uiteraard luisteren we ook naar zijn inspiratiebronnen.
Theo de Bruijn is jazzliefhebber, bestuurskundige en lector bij de Saxion Hogeschool.
19 maart 2022: Gooi- en smijtmuziek
Jan Bijkerk
Een lezing over conceptuele muziek – muziek die vaak wordt afgedaan als gooi- en smijtwerk (muziek), maar die, als je bekend bent met de idee erachter, het concept, toch vaak meer waardering verdient, en dan ook vaak wel krijgt.
Jan Bijkerk zal in deze lezing hiertoe een poging wagen door u mee te nemen in de gedachtewereld van de componisten van een aantal geschiedenis makende muziekstukken. Bekende componisten als Satie, Ligeti, Berio en natuurlijk John Cage zullen de revue passeren.
19 februari 2022: Is pop simpel?
Didier Leclaire
“Vroeger was de muziek beter!” Dat zegt zowat elke generatie. Ook Didier Leclaire voelt dit statement. Hij vindt dat hij, vanuit zijn eigen muzikantschap, objectief moet kunnen aantonen of dat inderdaad waar is of niet. Wat is pop nou eigenlijk? En wat bepaalt of muziek eenvoudig is? Hoe is de popmuziek in de laatste jaren veranderd en hoe verhoudt dit zich tot de complexiteit van deze muziek? In deze lezing behandelt Didier Leclaire deze onderwerpen. En alvast een kleine spoiler: dat kan niet 100 % objectief blijven. Muziek is tenslotte een kunst, die alleen door de individuele luisteraar beoordeeld kan worden.
Didier Leclaire is een gitarist, songwriter en is werkzaam als zelfstandig muziekdocent en als docent aan het conservatorium van Artez, aan de Popacademie in Enschede.
22 januari 2022: Muziek aan het Pruisische hof rond 1750
Klaas Sikkel
(online via Zoom)
Een koning die zélf concerten geeft, dat was uitzonderlijk! Een beetje hof had weliswaar een orkest in dienst, maar dat was om naar te luisteren, niet om zelf mee te spelen.
Friedrich II “der Große” speelde verdienstelijk dwarsfluit en vond muziek maken belangrijk genoeg om er gewoon mee door te gaan toen hij in 1740 koning werd.
Klaas Sikkel vertelt het verhaal van Friedrich II, de musici om hem heen en de muzikale ontwikkelingen in het midden van de 18e eeuw.
Tekst met links naar muziek.
18 december 2021: Het Blue Note recordlabel
Cor Langen
Blue Note is voor de jazzliefhebbers het meest gevraagde platenlabel. Dat zie je bij de verkoop in de winkel, maar ook op Marktplaats. Denk maar eens aan de heruitgave van de ‘Blue Note jazz classics’ op vinyl met originele hoezen. Wereldberoemd! Luisterrijk neemt je mee naar de geschiedenis van het label. Er is eerst een opname van de saxofonist Sidney Bechet, maar je hoort ook bijzondere opnames van Bobby Hutcherson, Jack Wilson en de Cubaan Gonzalo Rubalcaba. Ter afsluiting zie je de beelden van het ‘Historic all-star concert’ met Herbie Hancock en Jimmy Smith.
20 november 2021: Engelse popdiva's uit de jaren ’60
Hans ten Brummelhuis
Tezamen met de Beatlemania was er in 1964 ook sprake van grote successen voor Britse zangeressen. Zo was het nummer Goldfinger gezongen door Shirley Bassey een grote hit, maar ook Cilla Black met Anyone who had a heart een groot succes. Maar de belangrijkste diva die van zich liet horen was Dusty Springfield. In het zelfde jaar brak door Marianne Faithfull met een Rolling Stones song As tears go by. Ook de latere jaren 60 waren er successen voor de dames. In de lezing wordt deze periode uit de popgeschiedenis belicht.
23 oktober 2021: Igor Stravinsky
Ed Tervooren
Vijftig jaar geleden overleed wellicht de grootste componist van de vorige eeuw: Igor Stravinsky (1882-1971). Zijn eerste composities wortelen nog in de laat-romantiek van zijn leraar Rimsky-Korsakov, maar zijn sensationele ballet Le sacre du printemps uit 1913 opent een totaal nieuwe bladzijde in de muziekgeschiedenis. En in de jaren 1920 verrast hij opnieuw met zijn terugkeer naar klassieke vormen, om in de jaren 1950 aan te sluiten bij de toenmalige avant-garde. De contrasten kunnen haast niet groter zijn, maar toch is al zijn muziek ‘typisch Stravinsky’. Komt dat horen!
Oktober 2020 t/m september 2021: Luisterrijk Online
26 september 2020: Somethin' Else – De beste 100 jazz-cd's
Cor Langen
Luisterrijk gaat, geheel verantwoord, opnieuw van start in het Bieblab in de bibliotheek met het programma ‘Somethin' Else’. Cor Langen laat een selectie van 11 tracks van zijn 100 beste jazz lp's en cd's zien en horen.
‘Somethin Else’ is behalve de titel van de mooie lp van Cannonball Adderley/ Miles Davis ook nog de titel van een boekje dat te koop of te bestellen is bij de Muziekbank (corlangen@hetnet.nl).
Het wordt een verslag van een persoonlijk'e zoektocht naar jazzjuweeltjes, een muzikale autobiografie met achtergrondverhalen en afbeeldingen van de hoezen. Je hoort en ziet behalve de bekende muzikanten als Miles Davis, Charles Mingus, Eric Dolphy, Art Pepper, Cassandra Wilson ook de minder bekende Leszek Mozdzer, Kip Hanrahan en Shorty Rogers.
Februari t/m augustus 2020: Luisterrijk Online
29 februari 2020: Jazzpianist en -componist Andrew Hill
Theo de Bruijn
Andrew Hill, een bijna vergeten jazzpianist met toch een omvangrijk en indrukwekkend oeuvre. Toen de jazz in de jaren 60 onder de invloed kwam van de radicale free jazz, bouwde hij bijna in stilte aan een heel eigen muziekstijl. Geworteld in de traditie (hij leerde het vak als sideman bij mensen als Miles Davis en Charlie Parker) heeft zijn werk invloeden uit klassieke muziek én moderne jazz. Het wordt wel eens omschreven als een labyrint. Maar wie de uitgang vindt, stuit op wonderschone stukken. In deze aflevering van Luisterrijk horen we zijn briljante vroege werk (bijv. Point of Departure), zijn comeback-plaat (Dusk; gekozen als album van het jaar in 2001) en zien we zijn laatste optreden, in een kerk op Manhattan slechts enkele weken voor zijn dood in 2007.
18 januari 2020: Russische muziek rond 1870
Klaas Sikkel
Het ‘Machtige Hoopje’ was een groep van vijf Russische componisten die zich verzetten tegen het musikale establishment in hun land. Balakirev, Borodin, Cui, Moesorgski en Rimski-Korsakov wilden muziek met een eigen, Russisch karakter, in plaats van een uit West-Europa geïmporteerde stijl van klassieke muziek.
Wie waren deze vijf? Waar ging het conflict over? Wat maak hun muziek echt Russisch?
Klaas Sikkel vertelt het verhaal van het Machtige Hoopje, geïllustreerd met een aantal muziekvoorbeelden. Tekst met links naar muziek.
14 december 2019: Hector Berlioz
Ed Tervooren
Hector Berlioz is bij het grote publiek vooral bekend van zijn Symfonie Fantastique, maar hij heeft ook andere werken geschreven die zeer de moeite waard zijn. Ed Tervooren vertelt aan de hand van een aantal fragmenten over leven en werk van deze bijzondere componist.
16 november 2019: De ideale cabaretvoorstelling
Bobby Rootveld
Aan de hand van luisterfragmenten van vele bekende cabaretiers presenteert Bobby Rootveld, lid van het al 42 jaar bestaande cabaret gezelschap Twente Plat, de ‘ideale cabaret-voorstelling.’ Hoe wordt een cabaretvoorstelling technisch opgebouwd? Wie heeft er een sterk openingsnummer? Waar wordt de rust ingebouwd? Wie beheerst het absurdistische tot in de vingers? Waar gaat de vinger écht op de zere plek? Met luisterfragmenten van o.a. Youp van 't Hek, Wim Sonneveld, Wim Kan, André Manuel en Hans Teeuwen.
12 oktober 2019
Skrjabin: maf, geniaal, of een kind van zijn verwarrende tijd?
Hero Zuidema
Het was een bijzonder kind en dat was ie, de Russische componist Alexander Skrjabin. De geleerden zijn het er nog niet echt over eens: was hij geniaal? Maf? Allebei? Een kind van zijn verwarrende tijd zo vlak voor de eerste wereldoorlog? Hij was in ieder geval een muziekvernieuwer die in zijn korte leven volledig van klank en kleur veranderde. En er is het mysterie van zijn laatste werk, Mysterium, het moest een kunstwerk worden dat de wereld zou veranderen. Rust er soms een vloek op? Het lijkt er een beetje op…
Hero voert je mee door zijn leven, zijn tijd en zijn werk.
Tekst van de lezing
21 september 2019: Newport Jazz Festival
Cor Langen
Woodstock, dat 50 jaar geleden plaatsvond, wordt wel een oerfestival genoemd. Jasper Slaghuis vertelde er eerder over dit jaar. Maar er is een festival dat nog wat ouder is, zeker zo legendarisch en voor het eerst georganiseerd in 1954: Het Newport Jazz Festival op Rhode Island. In deze luisterrijk een greep uit de rijke 65-jarige geschiedenis van het festival.
Cor Langen toont beelden van de optredens van Louis Armstrong, Clark Terry, Thelonious Monk, Gerry Mulligan en Dave Brubeck, maar ook van Blood, Sweat en Tears, Miles Davis, Diana Reeves, James Carter, Brandford Marsalis en Ravi Coltrane en nog wat meer. Er is veel meer beeld en geluid dan tekst. Kom dus lekker kijken en luisteren.
15 juni 2019: Krautrock
Gerrit Tijhof
De laatste Luisterrijk van de Muziekbank van dit seizoen heeft als thema: Krautrock. In de jaren 1968–1975 vonden er revolutionaire veranderingen plaats in de duitse muziekcultuur (en niet alleen in de muziek). Deze veranderingen werden uiteindelijk samengevat als Krautrock: een na-oorlogse generatie op zoek naar een eigen identiteit. Enkele voorbeelden zijn Can, Popol Vuh, het vroege Kraftwerk, Tangerine Dream en Klaus Schulze. Gerrit Tijhof neemt je mee naar een bijzondere periode in de duitse pop geschiedenis.
18 mei 2019: Komm, Süßer Tod
Ben Coelman
Musicologen zijn het er over eens dat Johann Sebastian Bach (1685-1750) zijn mooiste muziek schreef wanneer het thema sterven en dood centraal stonden. Dat is opmerkelijk omdat Bach sinds zijn kinderjaren voortdurend werd geconfronteerd met het onverwacht overlijden van familieleden en hij dus regelmatig gebukt moet zijn gegaan onder groot verdriet. Desondanks blijkt uit het merendeel van de composities waarin Bach dit thema aan de orde stelt een grote mate van berusting en soms zelfs een verlangen naar de dood. Deze presentatie gaat kort in op Bachs persoonlijke leven, de opvattingen en de rituelen omtrent sterven en dood in Bachs tijd en verwijst naar paar van de belangrijkste composities waarin Bach de verschillende aspecten van het sterven en de dood in muziek weergaf.
13 april 2019: Popmuziek in Enschede 1965–1975
Hans ten Brummelhuis
In de jaren 1965–1975 waren Enschedese groepen waaronder de Buffoons en Teach In zeer succesvol. Er traden in Enschede ook grote buitenlandse acts op, zoals The Fortunes in 1966 en The Byrds in 1971. Die kwamen naar zalen als Modern, Irene en de Twentse Schouwburg. Speciale aandacht is er ook voor folkgroepen die de stad bezochten, waaronder Fairport Convention.
16 maart 2019: Opera in vogelvlucht
Walter Fennis
In deze Luisterrijklezing vertelt Walter Fennis over de geschiedenis van de opera. Het verhaal begint in Italië, in Florence. In de tijd van de Renaissance bestudeerde daar een gezelschap van wetenschappers en kunstenaars onder de naam Camerata Fiorentina de antieke Griekse muziek en tragedie. Uit de serieuze poging tot een reconstructie ontstond het ‘dramma per musica’ met aanvankelijk mythologische onderwerpen als thema's. Van hieruit heeft de opera zich succesvol en divers in heel Europa ontwikkeld. Veel opera's gaan over een tragische liefdesgeschiedenis, die door de kracht van de muziek en de onontkoombaarheid van de handeling naar een veelal slechte afloop wordt gevoerd.
16 februari 2019: Mingus Mingus Mingus
Theo de Bruijn
Charles Mingus was een beroemde jazzbassist en componist. Zijn werk is nog springlevend, 40 jaar na z'n dood. Mingus zelf was een moeilijke man. Een politieke rebel die thema's als discriminatie, onrecht en vrijheid prominent in zijn werk liet terugkomen. Met zijn medemuzikanten (en anderen) had ie vaak ruzie. Zijn composities zijn doorspekt met gospel, blues, klassieke muziek, bebop, soul en zelfs flamengo. In deze Luisterrijk horen en zien we Mingus zelf natuurlijk, als bassist, bandleider én als pianist. Ook Charlie Parker, Dizzy Gillespie, zijn held Duke Ellington én Joni Mitchell komen voorbij.
19 januari 2019: 50 jaar Woodstock
Jasper Slaghuis
In 2019 is het 50 jaar geleden dat het Woodstock festival plaatsvond; de 3 days of peace & music zijn symbool geworden voor de hippiecultuur en de roerige jaren '60. Tijdens deze aflevering van Luisterrijk vertelt Jasper Slaghuis het wonderlijke verhaal van (de totstandkoming van) Woodstock en staat hij stil bij de plek die het festival heeft verworven in de geschiedenis van de popmuziek. Legendarisch zijn de optredens van onder meer Jimi Hendrix, The Who, Janis Joplin en Joe Cocker. Uiteraard gaat de lezing gepaard met prachtige beeld- en geluidsfragmenten.
15 december 2018: Erich Wolfgang Korngold
Ed Tervooren
U maakt nader kennis met Erich Wolfgang Korngold, van wie op 8 december de spannende opera Die tote Stadt in Enschede in première zal zijn gegaan. De loopbaan van deze componist was fascinerend: van vaardig componerend wonderkind in Wenen via grote opera-successen wereldwijd naar een nieuwe carrière als een van de grondleggers van de symfonische filmmuziek van Hollywood. Een volbloed romanticus, achtereenvolgens verbazing wekkend, bejubeld, verguisd en recentelijk weer op het voetstuk gehesen.
Wie de opera heeft gezien zal vast nieuwsgierig zijn naar de maker; wie haar onverhoopt heeft gemist kan nog tot in februari in andere steden terecht. In Luisterrijk zult u daar warm voor worden gemaakt
10 november 2018: Luusterriek plat
Bobby Rootveld
Deze luisterrijk gaat over dialectmuziek. Tijdens de lezing laat Bobby Rootveld zijn favoriete dialect-fragmenten horen uit het repertoire van de Muziekbank. Hij vertelt hierbij over de fragmenten en/of over achtergrondverhalen. Veelal gebeurt dit ook vanuit het perspectief/met anekdotes van de autobiografie van Fred Rootveld ‘Dagboek van een Platenbaas.’ Een boek dat enkele jaren geleden verscheen en een inkijk geeft achter de schermen van de Nederlandse muziekindustrie en dialectwereld. Er komen uiteraard fragmenten van Fred Rootveld's platserie voorbij maar daarnaast persoonlijke favorieten van Bobby Rootveld zoals b.v. André Manuel, Jovink & the Voederbietels, De Wierdense Revue, het Li La Lo Cabaret, de rockgroep Plat en de uit Den Haag afkomstige Regahs.
41 Jaar geleden richtten Fred en Angie Rootveld de Twentse dialectgroep Twente Plat op. Daarnaast produceerde Fred Rootveld meer dan 500 lp's en cd's kris kras door Nederland met dialecthumor en dialectmuziek. Bobby Rootveld, hun zoon, is klassiek gitarist en daarnaast al 19 jaar actief in de dialectgroep Twente Plat.
20 oktober 2018: Muziek en de kosmos
Jan Bijkerk
De Enschedese componist Jan Bijkerk geeft een lezing over muziek en de kosmos. In de lezing komen diverse composities aan bod waarin het begrip kosmos centraal staat; een begrip dat in de filosofie een evolutie heeft doorgemaakt. Jan Bijkerk loopt de verschillende opvattingen over dit begrip na en laat bezoekers kennismaken met muziekstukken die daarbij aansluiten. U zult kunnen luisteren naar muziek uit zowel de barokperiode als uit de 20e eeuw.
22 september 2018: Randy Newman
Hero Zuidema
In de Luisterrijklezing zal Hero Zuidema vertellen over en songs laten horen en zien van liedjesschrijver en zanger Randy Newman; de zanger met een ijzersterke steeds herkenbare stijl waarmee hij al vijftig jaar fans aan zich bindt en door veel meer mensen wordt gekend. Een stijl met humor, en dat is al behoorlijk uniek, waarmee hij alles relativeert en vooral zichzelf en de machthebbers. Hij schreef discriminerende teksten tegen discriminatie, schreef liefdevol over het menselijk tekort, over liefde voor sukkels en af en toe hoor je boosheid. Hij schreef veel filmmuziek en won daar ook prijzen mee. Maar het gaat op 22 september vooral over zijn songs.
19 mei 2018: Sergei Rachmaninov
Jasper Slaghuis
In deze Luisterrijklezing zal Jasper Slaghuis laten horen waarom hij juist deze klassieke componist als popkenner zo bewondert. Rachmaninoff was in zijn eigen tijd al een gevierd componist, concertpianist en dirigent. Zijn stukken stonden, in tegenstelling tot die van veel van zijn tijdgenoten, in de traditie van de late Romantiek, en kenmerkten zich door een combinatie van verbluffend ambacht en verfijnde compositie. Niet voor niets staan zijn werken nog steeds op het programma van veel hedendaagse musici en orkesten.
21 april 2018: Leonard Bernstein
Ed Tervooren
In de Luisterrijklezing zal Ed Tervooren de Amerikaanse componist, pianist, dirigent, schrijver, improvisator, charmeur en wildebras Leonard Bernstein bespreken. Bernstein had dit jaar zijn honderdste verjaardag kunnen vieren als hij het wat kalmer aan had gedaan. Hij maakte in de jaren veertig diverse musicals, zoals de West Side Story, die succesvol draaiden op Broadway. In de jaren vijftig dirigeerde hij een keer zo goed als onvoorbereid aan La Scala te Milaan de Medea van Luigi Cherubini met Maria Callas in de hoofdrol. Jarenlang presenteerde hij op televisie een educatief programma over klassieke muziek.
Tijdens de lezing krijgt u een bloemlezing van de vele composities in allerlei genres die Leonard Bernstein heeft achtergelaten.
17 maart 2018: De samenstelling van een symfonieorkest
Walter Fennis
(Deze lezing zal plaatsvinden in het ‘Bieblab’ op de eerste verdieping)
In deze Luisterrijklezing zal Walter Fennis de samenstelling van een symfonieorkest bespreken. Fennis gaat na uit welke groepen en subgroepen een symfonieorkest is samengesteld. Vooral in de 19e eeuw heeft het symfonieorkest aan omvang en ‘kleur’ gewonnen. In deze periode, die in de kunst wel de Romantiek wordt genoemd, zocht men naar middelen om de muziek met meer expressie te kunnen uitvoeren: zo kregen naast bijvoorbeeld de hoofdinstrumenten (fluit en hobo) ook de ‘bij-instrumenten’ (resp. piccolo en althobo) een vaste plaats in het orkest. Tijdens de lezing zullen muziek- en filmfragmenten worden getoond: prima la musica, poi la parola!
17 februari 2018: 100(+1) jaren Thelonious Monk
Theo de Bruijn
In deze lezing maakt u nader kennis met deze op één-na meest gecoverde jazzartiest (na Duke Ellington)! Er worden tijdens de lezing fragmenten van Monk met zijn typerende hoekige stijl gedraaid, net als stukken uitgevoerd door muzikanten als Miles Davis, Paul Motian en Misha Mengelberg.
In 2017 was het 100 jaar geleden dat Thelonius Monk werd geboren; een van de invloedrijkste jazzpianisten én schrijver van beroemde stukken als 'Round Midnight.
Zijn composities worden tot op de dag van vandaag uitgevoerd. Toch is hij bij het grote publiek minder bekend dan andere jazzgrootheden
20 januari 2018: Karlheinz Stockhausen
Jan Bijkerk
Stockhausen is het enfant terrible van de Duitse componisten van de 20e eeuw. Niettemin is hij ook de meest invloedrijke en meest veelzijdige Duitse componist van de moderne tijd. Componist Jan Bijkerk zal in zijn lezing proberen een portret van deze illustere figuur neer te zetten. Aan bod zullen o.m. komen: Sonatine, Gesang der Jünglinge en Zyklus.
16 december 2017: Music for Hitch
Muziek in de films van Alfred Hitchcock: Rear Window (1954)
Ben Coelman
In deze luisterrijklezing zal Ben Coelman dieper ingaan op de relatie tussen film en muziek. Het accent ligt daarbij op Hitchcock's film Rear Window (1954).
Alfred Hitchcock is zonder twijfel een van de grootste en meest veelzijdige cineasten van de 20ste eeuw. Zijn carrière strekt zich uit van 1925 tot 1975 en in die lange periode produceerde hij meer dan 50 films. Voor zijn beste films werkte de Britse regisseur samen met een aantal gerenommeerde componisten zoals Franz Waxman, Miklós Rózsa en Bernard Herrmann. De betrekkingen met deze musici verliepen niet altijd even rimpelloos, maar het resultaat was een aantal meesterwerken waarin muziek en beeld een perfecte combinatie vormen. Tijdens de lezing worden muziek- en beeldfragmenten getoond.
18 november 2017: Ella Fitzgerald
Hans ten Brummelhuis
In deze luisterrijklezing staan we stil bij de imposante carrière van jazzzangeres Ella Fitzgerald. De 100 jaar geleden geboren Fitzgerald (25 april 1917 – 15 juni 1996) is voor de vocale jazz van zeer groot belang geweest. Samen met Billie Holiday en Sarah Vaughan vormde ze de gouden drie. Zij kreeg een speciale bijnaam als de Queen of Jazz.
Vooral de eind vijftiger jaren en begin zestiger jaren springen eruit in de carrière van Ella Fitzgerald. Dit kwam o.a. door haar Songbook albums van bekende Amerikaanse componisten.
Naast deze lezing zal er in de Muziekbank een expositie worden ingericht van de jazzzangeres.
zondag 5 november 2017
Luisterrijk Extra: Muziek en de liefde
Jan Bijkerk
Deze lezing vindt twee keer plaats: 13:30–14:30 en 16:00–17:00. Locatie: het ‘Bieblab’ op de 1e etage in de bibliotheek aan de Pijpenstraat.
Tijdens de Culturele Zondag op 5 november a.s. dompelt de Muziekbank Overijssel de bezoeker onder in liefdesmuziek. Componist Jan Bijkerk zal u in zijn Luisterrijklezing laten horen hoe binnen de klassieke muziek diverse soorten liefde als inspiratie kunnen dienen. Denk daarbij niet alleen aan de liefde tussen man en vrouw, maar ook aan de liefde voor het Goddelijke, die voor het vaderland en de liefde voor de mensheid. Deze en andere terreinen waarop componisten hun muziek baseerden zullen in deze lezing aan bod komen.
14 oktober 2017: Beatmuziek
Bobby Rootveld
N.B.: Luisterrijk is deze keer niet in de ‘pijpenla’ maar in het Bieblab op de 1e etage in de bibliotheek.
Bobby Rootveld voert het publiek tijdens deze eerste lezing van het seizoen aan de hand van de autobiografie ‘Dagboek van een Platenbaas’ van Fred Rootveld door de geschiedenis van de Nederbeat. Hij zal onder meer fragmenten van de bekende Nederbeatbands uit de omvangrijke collectie van de Muziekbank, fragmenten van Copperfield, de band van Fred Rootveld en wijlen Appie Daalmeijer, en enkele verrassingen live op vinyl laten horen!
Fred Rootveld was in de jaren '60 een tiener die dankzij zijn vader een perskaart in handen kreeg. Dankzij deze perskaart kwam hij zomaar oog in oog met The Who, The Kinks en Frank Zappa. Ook raakte hij bevriend met Hans Vermeulen. Fred Rootveld besloot vervolgens zelf de muziek in te gaan en maakte zo ook als muzikant de jaren '60 en '70 mee. Zijn verhalen zijn opgetekend in zijn autobiografie ‘Dagboek van een Platenbaas’.
17 juni 2017: 1967 – Pop is here
Jasper Slaghuis
Directe aanleiding voor deze Luisterrijk is het 50-jarig bestaan van één van de belangrijkste popplaten uit de geschiedenis, ‘Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band’ van The Beatles, dat verscheen op 1 juni 1967, maar de hoeveelheid nieuwe en vernieuwende muziek die in 1967 uit is gekomen is nauwelijks te bevatten. Om een voorbeeld te noemen: The Doors, Cream, The Jimi Hendrix Experience, Pink Floyd, The velvet Underground en David Bowie brachten allemaal in 1967 hun debuutalbum uit. Jasper Slaghuis, muzikant, muziekkenner en bedrijfsleider van de Muziekbank Overijssel neemt je mee terug naar de ‘Summer of Love’ en laat zien en horen waarom 1967 het belangrijkste jaar uit de geschiedenis van de popmuziek is.
20 mei 2017: American Songbook
Theo de Bruijn
De bekendste en meest populaire liedjes uit Broadwaymusicals en Hollywoodfilms uit de eerste helft van de vorige eeuw staan bekend als het American Songbook. Daaronder zitten klassiekers als ‘Night and Day’, ‘Take the A-Train’ en ‘My Funny Valentine’. Populair zijn de liedjes gemaakt door zangers als Frank Sinatra en Ella Fitzgerald. Veel jazzartiesten hebben er hun inspiratie in gevonden. Denk aan Bill Evans, Keith Jarrett maar zeker ook freejazz-voorman John Coltrane. Ook buiten de jazz blijven de liedjes veelvuldig opduiken, bijvoorbeeld bij Iggy Pop, Tom Waits en Willie Nelson. Recent heeft Bob Dylan zijn derde plaat uitgebracht met louter liedjes uit het American Songbook: Triplicate.
In deze Luisterrijk gaat Theo de Bruijn in op waar de onmiskenbare kwaliteit zit van de liedjes. En hij laat horen hoe ze artiesten tot op de dag van vandaag inspireren, van jazz tot rock tot impro.
22 april 2017: Conceptuele muziek
Jan Bijkerk
Een lezing over conceptuele muziek; muziek die vaak wordt afgedaan als gooi- en smijtmuziek, maar die, als je bekend bent met de idee erachter, het concept, toch vaak meer waardering verdient, en dan ook vaak wel krijgt.
Jan Bijkerk zal in deze lezing hiertoe een poging wagen door u mee te nemen in de gedachtenwereld van de componisten van een aantal geschiedenis makende muziekstukken.
Bekende componisten als Satie, Ligeti, Berio en natuurlijk John Cage zullen de revue passeren.
18 maart 2017: Spiritualiteit in de Jazz
Cor Langen
Spiritualiteit zit als het ware in de jazzmuziek ingebakken. Het is een basis ingrediënt van de jazz. De oorsprong van de muziek ligt in de Afrikaanse polyritmiek. De goden spraken via de trommels. Denk maar aan de Afrikaanse ‘talking drum’. Jazz is soms opzwepende muziek die de zinnen prikkelt, emotioneel, swingend, improviserend en dansbaar, maar er is ook de ingetogen, bijna sacrale muziek. Volgens Will Gilbert is de jazz ‘de volksmuziek der Noord-Amerikaanse neger’: ‘godsdienstige zangen en instrumentele muziek die met elkaar in verband gebracht worden’.
Wat valt er zoal zien en horen? Mahalia Jackson brengt mensen in beweging met een zeer dansbare gospel, Lennie Tristano demonstreert de helende kracht van de jazz, muziek die de aarde overstijgt, Albert Ayler zet de luisteraar op scherp met prikkelende, onverwachte klanken, Jason Maron kiest voor een ingetogen versie van een bekende spiritual en Archie Shepp laat een bluesy gospel horen. Daar blijft het niet bij…
Het hoogtepunt van de bijeenkomst is het optreden van de ‘hoge priester van de jazz’: John Coltrane. Hij werd beïnvloed door de oosterse mystiek en de Afrikaans-orthodoxe kerk. Geniet bijvoorbeeld van de opnames en bezielde klanken uit de ‘Saint John Coltrane Church’ te San Francisco.
18 februari 2017 – Jubileumeditie: Macedonische volksmuziek
Ed Tervooren
10 jaar geleden begon de Muziekbank met de serie Luisterrijk, bedoeld om mensen kennis te laten maken met de muziek die de Muziekbank in haar gigantische collectie heeft. Sindsdien zijn meer dan 100 onderwerpen de revue gepasseerd in deze muzikale lezingenserie, is de belangstelling onder bezoekers gestaag gegroeid, en inmiddels heeft Luisterrijk een vaste plaats verworven in het culturele aanbod van muziekstad Enschede. Om dit te vieren organiseren wij een speciale jubileumeditie waarvoor we ons publiek hebben laten bepalen wat het onderwerp van deze Luisterrijk zal zijn. Bezoekers konden kiezen uit een selectie van de mooiste en meest interessante onderwerpen van de afgelopen 10 jaar, en de meeste stemmen gingen naar Macedonische volksmuziek.
Macedonië is, met Bulgarije, hét land van de bijzondere asymmetrische maatsoorten, en neemt daarmee een bijzondere plek in binnen de (Europese) Volksmuziek. Maar ook de oriëntaalse melodieën en de exotische instrumenten zijn zeer de moeite waard. Ed Tervooren heeft zelf veldwerk gedaan in Macedoniëë en vertelt erover aan de hand van (eigen gemaakte) geluidsvoorbeelden en dia's van zijn reizen. Komt u luisteren naar en genieten van échte volksmuziek, zoals die nu zeldzaam is geworden.
21 januari 2017: Muziek van de revolutie
Ed Tervooren
Tijdens de eerste Luisterrijk van 2017 gaan we terug naar het Rusland van revolutiejaar 1917. Wat voor muziek werd er in die dagen geschreven? En wat waren de gevolgen van die ingrijpende omwenteling voor het muziekleven, het repertoire en voor componisten als Rachmaninov, Strawinsky, Prokofjev, Sjostakowitsj e.a.?
17 december 2016: Muziek: misschien meer noodzaak dan genotsmiddel
Walter Fennis
Fennis stelt de vraag welke betekenis muziek zou kunnen hebben in deze tijden van verwarring. De muziek is een zeer geëigende manier om – aanvankelijk geraakt door de schoonheid – meegevoerd te worden naar 
een niveau waar de kernkwaliteiten van de muziek overeenkomsten lijken te hebben met die van onze persoonstructuur.
Wanneer daar een herkenning plaatsvindt kan er sprake zijn van ver-maak, kunnen we letterlijk anders worden.
19 november 2016: Lust und Fleiß kann Wege finden – Georg Philipp Telemann
Ben Coelman
Georg Philipp Telemann was in zijn eigen tijd samen met Georg Friedrich Händel de bekendste componist van heel Europa. Met de herontdekking van Bach in de negentiende eeuw verbleekte zijn roem en werd hij gezien als een veelschrijver die vooral eenvoudige muziek per strekkende meter had afgeleverd. Tijd voor een rehabilitatie van een componist die niet alleen heel vlijtig was, maar die in zijn lange carrière altijd voorop liep in de muzikale mode. Ben Coelman laat u graag kennismaken met de verrassende veelzijdigheid van Telemann.
Ben Coelman is sinds 1997 verbonden aan de Nederlandse Reisopera te Enschede als manager bureaudramaturgie en educatie. Naast zijn werkzaamheden aldaar is hij ook actief als adviseur op het gebied van klassieke muziek voor theaters. Hij verzorgt verder jaarlijks vele interviews met kunstenaars, voorbeschouwingen, nagesprekken, concertinleidingen en cursussen op het gebied van opera en eigentijds muziektheater voor diverse theaters en uiteenlopende gezelschappen in heel Nederland.
22 oktober 2016: Nederhop: van Drs. P tot De Jeugd Van Tegenwoordig
Bobby Rootveld
Nederhop is Nederlandstalige hiphop. Deze muziekstijl ontstond door de creativiteit van de Osdorp Posse, een Nederlandstalige hiphopgroep uit Amsterdam Nieuw-West, die als eerste de term Nederhop gebruikte. De Nederhop ontwikkelde zich tot een muziekstijl die niet meer weg te denken is uit Nederland.
Rootveld maakt een muzikale reis door de geschiedenis van de Nederhop: over de ontwikkeling van de raps, de ontwikkeling van de sound en de kwaliteitsverbetering in de productie. Begon Nederhop eind jaren ‘80 met opnames met Amiga-computers op zolderkamertjes, tegenwoordig wordt het in de beste studio's geproduceerd. Tijdens deze lezing krijgt u alle vormen van Nederhop te horen. Let wel op: de teksten kunnen regelmatig ‘explicit lyrics’ in het Nederlands bevatten.
Geluidsfragementen van o.a. Osdorp Posse, Bl3nder, De Jeugd Van Tegenwoordig, Raymzter, Extince, Sores, Opgezwolle, Gers Pardoel, Zwart Licht, Spookrijders enz.
17 september 2016: Roxy Music / The Eurythmics
Hans ten Brummelhuis
In de eerste Luisterrijk van dit seizoen al Hans ten Brummelhuis het hebben over Roxy Music en The Eurythmics. Roxy Music werd in 1971 opgericht door Bryan Ferry en Brian Eno, en is in de periode '71–'75 en '79–'83 zeer succesvol geweest met hun muziekstijl die omschreven wordt met de term Art Rock, door hun toevoeging van (beeldende) kunstvormen. Vooral deze tweede periode sluit goed aan op het oeuvre van The Eurythmics, de groep die in 1980 werd opgericht door Annie Lennox en Dave Stewart, en net als Roxy Music gebruik maakte van andere kunstvormen om hun muziek een gezicht te geven. Aandacht dus voor twee bands die het geluid van de eighties hebben helpen vormen.
21 mei 2016: ‘Impro-pop’
Theo de Bruijn
Jazzmuzikanten spelen onnavolgbare solo's over ingewikkelde akkoorden, toch? Minder bekend is dat jazzmuzikanten ook veelvuldig opduiken in popliedjes. Zo maakte David Bowie zijn laatste plaat samen met jazzmuzikanten. In deze Luisterrijk laat Theo de Bruijn naast Bowie veel andere voorbeelden horen, met muziek van onder andere Elvis Costello, Willie Nelson, Joni Mitchell, Tom Waits en Neneh Cherry.
23 april 2016: Het volkslied
Walter Fennis
Een lezing over ‘Het Volkslied’, in de brede betekenis van het woord d.w.z. lied van een volk.
Al gauw denkt men dan natuurlijk aan het Wilhelmus, onze nationale hymne, maar het begrip ‘volk’ is meer dan een historisch gegroeide gemeenschap van erfelijk verwante mensen van min of meer gelijke spraak en zeden. Een volk is óók een samenstelling van bevolkingsgroepen, die elk weer van elkaar onderscheidend zijn in spraak en cultuur, bijvoorbeeld de Twentse bevolking, de Groningers, de Limburgers etc. En ook díe bevolkingsgroepen zijn weer samenstellingen van grote aantallen mensen die ‘gehoord’’ willen worden door hun politieke, godsdienstige of social-maatschappelijke overtuiging.
Zo kent elke genoemde mensengroep zijn eigen muzikale icoon in de vorm van een lied, dat bij elke officiële bijeenkomsten met waardigheid wordt uitgezongen, en waarbij de beleving bij het zingen dikwijls omgekeerd evenredig is met de omvang van het aantal aanwezigen.
20 februari 2016: Pop: muziek, deel van je leven
Rico Pronk
Wat maakt dat je muziek mooi vindt en dat het een persoonlijke betekenis heeft? Gaat het om de muziek zelf of spelen er ook andere factoren mee? Kunstenaar Rico Pronk gaat in op deze vraag. Samen met het publiek zoekt hij naar antwoorden. Aan de hand van lichtende voorbeelden van hemzelf en van anderen plaatst hij bekende en minder bekende popartiesten in een historisch licht.
Van enkele laat hij ook horen en zien waar deze op dit moment mee bezig zijn.
U kunt als bezoeker actief meedoen aan deze Luisterrijk: Welk nummer in de popmuziek heeft een speciale betekenis voor u? En wat maakt dat juist dit nummer zo bijzonder is? Stuur uw favoriet uiterlijk 13 februari naar ricopronk@zonnet.nl, dan wordt deze behandeld tijdens de lezing.
23 januari 2016: Gevaarlijk spel met de liefde — de opera's van Mozart en Da Ponte
Ben Coelman
Aan de vooravond van de Franse Revolutie werkten componist Wolfgang Amadeus Mozart en de dichter Lorenzo da Ponte aan een drietal muziekdrama's die de operageschiedenis zouden veranderen. De op het eerste gezicht tamelijk onschuldige zedenkomedies blijken bij nadere bestudering – zowel in woord als in muziek – explosieve stof te bevatten. Mozart en Da Ponte stellen niet alleen de sociale ongelijkheid van hun tijd aan de orde, ze openen eveneens een verhitte discussie over de positie van man en vrouw die tot op de dag van vandaag voortduurt. Daarnaast maken de opera's Le nozze di Figaro, Don Giovanni en Così fan tutte haarfijn duidelijk dat liefde vooral ook een destructieve kracht is, waarmee je maar beter niet kunt spelen…
Over de deze drie zogenaamde Da-Ponte-opera's zal Ben Coelman op zaterdag 23 januari een introductie verzorgen. Tijdens de presentatie laat hij aan de hand van voorbeelden uit de drie genoemde opera's zien wat Mozart en Da Ponte voor ogen stond en waarom hun opera's ons nog steeds zoveel te zeggen hebben.
zo 20 december 2015 (15:00, Stadhuis): Kerstmuziek
Jan Bijkerk
De maand december is vanouds een periode van bezinning, en van feest. De dagen zijn kort, maar beginnen na 21 december weer te lengen, waardoor, na een sombere periode, toch weer het licht aanbreekt. Door de eeuwen heen is er veel muziek geschreven om deze dagen te sieren.
In de muziekkeuze van deze speciale Kersteditie van Luisterrijk, neemt Jan Bijkerk ons mee op een reis met muziek van advent, Kerst en zelfs een beetje Nieuwjaar. Zowel muziek uit Europa en Rusland, als uit Noord- en Zuid-Amerika zal te beluisteren zijn. Daarbij is gezocht naar nu eens niet de al te bekende werken, zoals de Messiah van Händel of het Weihnachtsoratorium van Bach, maar naar minder bekend werk van componisten als Schütz, Rimski-Korsakov en Bartók. Ook exotische muziek zoals die van Ramirez en Barrios Mangore zal aan bod komen.
12 december 2015: Prince
Jasper Slaghuis
Prince is een muzikaal genie. Hij bespeelt meer dan 40 instrumenten, en zijn stem heeft een bereik van meer dan 5 octaven. Hij bracht tot nu toe 38 albums uit, met een gemiddelde van meer dan één per jaar, en heeft daarnaast nog meer dan 40 albums op de plank liggen. Hij leeft in een zelfgebouwd studiocomplex en weet de vele mysteriën rond zijn persoon in stand te houden door de absolute regie die hij over alles rond het merk Prince voert. Wie is Prince? Wat drijft hem?
Aan de hand van zijn muziek probeert Jasper Slaghuis – bedrijfsleider van de Muziekbank Overijssel en groot Prince-fan – een tipje van de sluier op te lichten die Prince over zich heen getrokken houdt.
14 november 2015: Sibelius en Nielsen
Ed Tervooren
De Muziekbank schenkt elk jaar aandacht aan componisten-jubilarissen. Dit jaar zijn dat o.a. Sibelius, Glazoenov en Nielsen (allen 150 jaar geleden geboren) en Skrjabin (gestorven in 1915). Sibelius, die altijd weer verrast, zal, met geluidsvoorbeelden, centraal staan in de komende lezing. Maar ook de anderen — misschien wat minder bekend — worden niet vergeten.
Opmerkelijk is dat ze tijdgenoten zijn en allemaal uit landen rond de Oostzee komen: Denemarken, Finland en Rusland. Zijn er overeenkomsten?
17 oktober 2015: Swinging Rock-'n-Roll & Rythm and Blues
Hans ten Brummelhuis
De swing is de basis is voor snelle muziek die ook dansbaar is (up tempo). De Rock-'n-Roll is een kindje van de Rhytm and Blues; het was de muziek die de blanke jeugd na de oorlog aansprak en die heeft geleid tot de jeugdcultuur van de nozems. Tijdens de lezing worden diverse lp's gedraaid. Enkele belangrijke artiesten die worden behandeld zijn Count Basie, Louis Jordan Ray Charles en Elvis Presley.
26 september 2015: Arvo Pärt
Jan Bijkerk
In de eerste Luisterrijk-presentatie van dit seizoen zal de componist Jan Bijkerk de muziek van componist Arvo Pärt toelichten en laten horen. Arvo Pärt, die deze maand zijn tachtigste verjaardag viert, wordt door liefhebbers van klassieke muziek vereerd en verguisd. Jan Bijkerk zal de muzikale ontwikkeling van Arvo Pärt uiteenzetten en in het perspectief van de geschiedenis van de Baltische staten plaatsen. U kunt genieten van fragmenten van de composities ‘Spiegel im spiegel’, ‘Tabula Rasa’ en de ‘Johannespassie’.
23 mei 2015: North Sea Jazz 40 jaar!
Theo de Bruijn
North Sea Jazz, inmiddels het grootste indoor-jazzfestival ter wereld, bestaat 40 jaar. Een prachtige mijlpaal voor een festival dat nog steeds springlevend is. 120 concerten in 10 zalen geven een actueel beeld van de jazz anno nu inclusief aanverwante stromingen in de pop en wereldmuziek.
Theo de Bruijn neemt je vast mee naar het komende festival. Onmogelijk natuurlijk om alle artiesten te laten horen in een uurtje, maar de volgende artiesten komen zeker voorbij. Te beginnen met artist-in-residence dit jaar Han Bennink die zowel met twee trio's optreedt als met het befaamde ICP Orchestra. Hedendaagse Amerikaanse grootheden als Branford Marsalis en Joshua Redman. Ook nieuwkomers zoals de avontuurlijke pianiste Kris Davis en klarinettist Oran Etkin. Ook aandacht voor oudgedienden als Wayne Shorter en Lee Konitz. Minder bekende grootheden als Brian Blade. En de prachtige bespeler van de oud: Anouar Brahem. En natuurlijk speciale aandacht voor de Nederlandse vertegenwoordigers op het festival zoals Jeroen van Vliet en Reinier Baas, die dit jaar de compositie-opdracht kreeg.
30 april 2015 (i.s.m. BIEB-event): Protestliederen tegen de oorlog
Jan Bijkerk
In deze lezing zal de componist Jan Bijkerk met u stil staan bij protestliederen tegen de oorlog. In de 20e eeuw veranderde het oorlog voeren van oorlog tussen vorsten/despoten en tussen legers in oorlogen tussen volken of staten en waarbij de burger meer slachtoffer werd van oorlogsgeweld. Hij zal zich daarom vooral richten op de muziek in verband met de 3 grote oorlogen, door het Westen gevoerd in de 20e eeuw, namelijk de twee wereldoorlogen en de Vietnam oorlog.
18 april 2015: Muziek uit de oorlogsjaren '40–'45
Bobby Rootveld
Tijdens deze luisterrijk hoort u muziek die onlosmakelijk is verbonden met de tweede wereldoorlog. In een muzikale tijdslijn 
beginnen we geschiedkundig gezien in 1919 en gaan we aan de hand van musici, componisten en liederen door de tijd die voorafging aan de tweede wereldoorlog, de tweede wereldoorlog zelf en de nasleep ervan. Een muzikale tijdreis die laat zien dat er ook in zeer duistere tijden nog heel bijzondere muziek gecomponeerd werd. Denk daarbij niet alleen aan klassieke muziek maar ook aan swing, klezmer, jiddische liederen, schlagers en alles wat er maar mee verbonden is. Van vrolijke tot ontroerende muziek met zelfs muziek die in concentratiekampen gecomponeerd is.
Een deel van het programma zal besteed worden aan het bijzondere verhaal en de bijzondere muziek van Johnny & Jones die in het Westerbork-kamp componeerden en vervolgens zelfs deze nummers over het kamp nog konden opnemen. Hun originele opnamen zullen tijdens de lezing uiteraard ook te horen zijn
21 maart 2015: Die Schöpfung van Joseph Haydn
Walter Fennis
Haydn (1732–1809) componeerde zijn “Schöpfung” tussen 1796 en 1798. “Die Schöpfung” is een oratorium in drie delen.
Er zijn weinig muziekstukken die in de muzikale uitdrukking de tekst zo nauwgezet volgen als dit werk van Haydn. Het eerste deel behandelt de schepping van het licht, de aarde en de hemellichamen, het weer en de planten; het tweede deel verhaalt over de schepping van de dieren en de mens; deel drie plaatst de luisteraar in de paradijselijke omgeving van het Hof van Eden. Adam en Eva danken God voor de wonderbare schepping waarna zij elkaar hun liefde uitspreken.
Dit werk is geschreven voor orkest, koor en vijf solisten: de aartsengelen Gabriël, Uriël en Rafaël, en in het derde deel Adam en Eva.
Walter Fennis geeft in deze ‘luisterrijk’ een toelichting op dit populaire werk waarbij hij fragmenten van een dvd laat zien.
21 februari 2015: Popmuziek uit 1965
Hans ten Brummelhuis
Bij deze lezing is er een expositie van muziek en bijzondere memorabilia uit 1965 in de Muziekbank die direct na de lezing, om 14.30, geopend wordt. In 1965 begon de gouden periode uit de popmuziek (1965-1971).
Heel belangrijk voor 1965 was het populair en noodzakelijk worden voor groepen en artiesten om zelf hun nummers te schrijven. Ook voor Nederland was 1965 een belangrijk jaar. Lang nadat de VS en Engeland een hitlijst hadden van singles begon Veronica met haar top 40 in januari en bovendien begon zowel Nederland 2 (met popprogramma´s) als Hilversum 3. Het meest bijzondere Nederlandse popblad Hitweek begon in september van dat jaar. De Nederlandse beat met de Golden Earring en de Motions kwam voor het eerst naar voren in de hitlijsten. Back to the Sixties dus!
31 januari 2015: John Cage
Jan Bijkerk
In deze lezing zal Jan Bijkerk niet alleen de werken van John Cage bij u inleiden, Werken zoals die voor de “prepared” piano en het overbekende 4’33”, maar hij zal ook aandacht besteden aan de muzikale denkbeelden die John Cage inspireerden tot zijn veelzijdige en buitenissige werk. Daarnaast komt de plaats aan de orde die John Cage inneemt onder de Amerikaanse “buitenbeentjes”.
13 dec 2014: Shakespeare in de muziek
Ed Tervooren
William Shakespeare (1564–1616) wordt gezien als de grootste schrijver die Engeland ooit heeft voortgebracht, niet alleen vanwege de kwaliteit van zijn werken, maar ook vanwege zijn enorme invloed op de Engelse taal. Zijn toneelwerk over tijdloze, universele thema’s wordt tot op de dag van vandaag gebruikt worden voor theaterbewerkingen, opera’s, musicals en films. Ed Tervooren vertelt in zijn lezing over muziek die is geïnspireerd op werken van Shakespeare en laat fragmenten horen.
15 nov 2014: Rameau en Gluck
Ben Coelman
Er zijn maar weinig mensen die op 50-jarige leeftijd hun debuut maken als operacomponist, meteen de bezem door een ingeslapen theatervorm halen en die vervolgens nog 30 jaar lang toonaangevend zijn. Jean-Philippe Rameau is het gelukt. Dit jaar is 250 jaar geleden dat hij overleed.
Zijn erfenis werd opgepikt door Christoph Willibald Gluck
die de zelfde bezem hanteerde in Wenen en na de dood van Rameau door koningin Marie-Antoinette naar Parijs werd gehaald. Gluck werd 300 jaar geleden geboren. Tijd om beide jubilarissen eens in perspectief te plaatsen.
Ben Coelman is sinds 1997 verbonden aan de Nederlandse Reisopera te Enschede. Aanvankelijk als hoofd publiciteit en de laatste jaren als manager bureaudramaturgie en educatie. Naast zijn werkzaamheden bij de Nederlandse Reisopera is hij ook werkzaam als adviseur op het gebied van klassieke muziek voor theaters. Hij verzorgt verder jaarlijks vele interviews met kunstenaars, voorbeschouwingen, nagesprekken, concertinleidingen en cursussen op het gebied van opera en eigentijds muziektheater voor diverse theaters en uiteenlopende gezelschappen in heel Nederland.
18 okt 2014: Monteverdi
Jan Bijkerk
Deze “Luisterrijk” staat in het teken van de Italiaans componist Claudio Monteverdi (1567ndash;1643). Deze componist leefde en werkte in de overgangstijd tussen Renaissance (ca. 1500–1630) en Barok (ca. 1650–1720).
In deze periode kwam de opera in Italië tot bloei, wat voor een belangrijk deel aan Monteverdi te danken is. Naast opera‘s schreef Monteverdi ook kerkelijke en andere – wereldlijke – muziek.
Jan Bijkerk zal u meenemen naar de wereld en de muziek van deze, bij het grotere publiek niet zo bekende, maar niettemin zeer belangrijke componist.
20 sep 2014: Willem Wilmink
Frank Deiman
Deze lezing is in het kader van het Wilminkfestival dat op 19, 20 en 21 september in Enschede plaatsvindt.
Toen Willem Wilmink in 1988 vanuit Amsterdam terugkeerde naar Enschede ging hij samenwerken met Twentse musici. Zo ontstond ook een samenwerking met componist-pianist Frank Deiman. Samen maakten ze grote producties zoals de volksmusical De Pathmosprinses, de kinderopera Meralda en de Nederlandse versie van de Carmina Burana.
In de Luisterrijklezing zal Frank Deiman vertellen over de achtergronden van deze stukken, en hoe ze tot stand kwamen. De lezing zal opgeluisterd worden door muziek, niet alleen op cd maar ook live met medewerking van sopraan, actrice en dirigente Diet Gerritsen. Gerritsen speelde een grote rol in vele Wilmink/Deiman-producties.
